อรรถกถาอัสสาชานียสูตรที่ 3

วินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า องฺเคหิ ได้แก่ด้วยองค์คือคุณ. บทว่า ตสฺสํ ทิสายํ
ชาโต โหติ ความว่า ม้าสินธพอาชาไนยเกิดในทิศริมฝั่งแม่น้ำสินธุนั้น.
ม้าอาชาไนยชั้นดี แม้เหล่าอื่น ย่อมเกิดในที่นั้นนั่นเอง. บทว่า
อลฺลํ สุกฺขํ วา ได้แก่หญ้าสด หรือหญ้าแห้ง. บทว่า น จ อญฺเญ
อสฺเส อุพฺเพเชตา ความว่า ม้าอาชาไนยนั้น ไม่รบกวน คือไม่
กระทบกระทั่ง ไม่รังแก ไม่ทะเลาะกะม้าเหล่าอื่น.
บทว่า สาเฐยฺยานิ แปลว่า อวดดี. บทว่า กูเฏยฺยานิ แปลว่า
โกง. บทว่า ชิมฺเหยฺยานิ แปลว่า ลวง. บทว่า วงฺเกยฺยานิ
แปลว่า คด. พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ม้าอาชาไนยนั้นยังไม่ได้
ศึกษาด้วยบทแม้ทั้ง 4 ด้วยประการฉะนี้. บทว่า วาหี ได้แก่
นำภาระไปเป็นสภาวะ คือ สนองคำสั่งที่เขาไห้. บทว่า ยาว
ชีวิตมรณปริยาทานา ได้แก่ จนจบชีวิตลลงด้วยมรณะ. บทว่า
สกฺกจฺจํ ปริภุญฺชติ ความว่า พิจารณาโภชนะ เหมือนน้ำอมฤต
แล้วจึงบริโภคด้วยตนเองนั่นแหละ. ในบทว่า ปุริสถาเมน เป็นต้น
พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสถึงกำลังคือญาณ เป็นต้น. บทว่า สณฺฐานํ
ได้แก่ ย่อหย่อน.
จบ อรรถกถาอาชานียสูตรที่ 3

4. ขฬุงคสูตร

[104] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงม้าโกง 4 จำพวก
และโทษของม้าโกง 8 ประการ คนโกง 8 จำพวก และโทษของ
คนโกง 8 ประการ เธอทั้งหลายจงตั้งใจฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว
ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้า
ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกง 8 จำพวก และโทษของม้าโกง
8 ประการเป็นไฉน ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกงบางตัวในโลกนี้
ที่นายสารถีกล่าวเตือนว่า จงเดินไป ถูกแทงด้วยประตักเตือนอยู่
ย่อมถอยหลัง ดันรถให้กลับทั่ง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกง
บางตัวในโลกนี้ เป็นเช่นนี้ก็มี นี้เป็นโทษของม้าประการที่ 1.
อีกประการหนึ่ง ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ นายสารถีเตือนว่า
จงเดินไป ถูกแทงด้วยประตักเตือนอยู่ ย่อมหกหลงดีธูปหัก
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ เป็นเช่นนี้ก็มี นี้เป็น
โทษของม้าโกงประการที่ 2.
อีกประการหนึ่ง ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ นายสารถีเตือนว่า
จงเดินไป ถูกแทงด้วยประตักเตือนอยู่ ยกขาขึ้นตะกุยงอนรถ
ถีบงอนรถ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ เป็นเช่นนี้
ก็มี นี้เป็นโทษของม้าโกงประการที่ 3.
อีกประการหนึ่ง ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ นายสารถีเตือนว่า
จงเดินไป ถูกแทงด้วยประตักเดือนอยู่ ย่อมเดินผิดทาง ทำให้รถคว่ำ
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ม้าโกงบางตัวในโลกนี้ เป็นเช่นนี้ก็มี นี้เป็น
โทษของม้าโกงประการที่ 4.